Wpływ stosowania NLPZ na przebieg COVID-19 – wyniki badania prospektywnego

Opracowanie na podstawie: Abu Esba LC, Alqahtani RA, Thomas A i wsp. Ibuprofen and NSAID Use in COVID-19 Infected Patients Is Not Associated with Worse Outcomes: A Prospective Cohort Study. Infect Dis Ther 2020 Nov 2:1-16; DOI:10.1007/s40121-020-00363-w.

Autor: Jędrzej Sarnecki

Zakażenie SARS-CoV-2 (ang. severe acute respiratory syndrome coronavirus 2), odpowiedzialnym za trwającą pandemię, do końca października 2020 r. rozpoznano u prawie 46 mln osób[1]. Ponad 1,2 mln przypadków zakończyło się zgonem wiązanym z wywoływaną przez patogen chorobą COVID-19 (ang. coronavirus disease 2019)¹. Ze względu na często występującą w jej przebiegu gorączkę leki przeciwgorączkowe, takie jak paracetamol czy ibuprofen, odgrywają istotną rolę w łagodzeniu objawów. Z powodu silnie zróżnicowanego przebiegu i niecharakterystycznych symptomów COVID-19 u części pacjentów z łagodniejszymi dolegliwościami leczenie może się sprowadzać do stosowania paracetamolu czy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ).

Na początku pandemii, w marcu br., pojawiły się obawy dotyczące pogarszających przebieg COVID-19 skutków stosowania leków przeciwzapalnych. 14 marca francuski minister zdrowia zalecił unikanie w przypadku gorączki leków przeciwzapalnych, takich jak ibuprofen czy kortyzon, a stanowisko to kilka dni później wsparła Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization, WHO)[2]. Ta ostatnia krótko potem wycofała się jednak z tej opinii, stwierdzając, że na tamtą chwilę nie było dowodów przeciwko stosowaniu ibuprofenu u chorych na COVID-19, choć zagadnienie to nie zostało przebadane[3]. W tym okresie na łamach czasopisma The Lancet ukazał się również list przedstawiający hipotezę o możliwym wpływie niektórych leków, np. ibuprofenu, na ekspresję receptora ACE2 (ang. angiotensin-converting enzyme 2) będącego miejscem wiązania się SARS-CoV-2.

W związku z powyższymi wątpliwościami Esba i wsp. przeprowadzili prospektywne badanie kohortowe, którego celem była ocena wpływu doraźnego lub przewlekłego przyjmowania NLPZ na przebieg COVID-19. Jego wyniki opublikowano w czasopiśmie Infectious Diseases and Therapy w listopadzie 2020 r.

W badaniu wzięło udział 503 dorosłych pacjentów, u których na podstawie badania RT-PCR rozpoznano COVID-19. Czas obserwacji wynosił 30 dni lub do momentu zgonu czy wypisania ze szpitala w przypadku hospitalizacji. Dane dotyczące doraźnego (w trakcie COVID-19) lub przewlekłego stosowania ibuprofenu, innych NLPZ (w tym aspiryny) i paracetamolu zebrano na podstawie ankiety telefonicznej. Z elektronicznego rejestru danych medycznych badacze pozyskali informacje dotyczące chorób przewlekłych, realizowanych w przeszłości usług medycznych, elektronicznych recept na leki przeciwgorączkowe, w tym NLPZ (zarówno w trakcie infekcji COVID-19, jak i w ciągu poprzedzających zakażenie 6 miesięcy), zleconych w trakcie choroby antybiotyków oraz zgonu lub hospitalizacji z powodu COVID-19. W przypadku pacjentów przyjętych do szpitali zebrano również dane dotyczące przebiegu choroby, suplementacji tlenem oraz długości hospitalizacji.

Na podstawie powyższych informacji wyodrębniono 5 grup pacjentów: I – chorych przyjmujących ibuprofen doraźnie, tylko w czasie COVID-19 (n = 40; 8%); II – uczestników przyjmujących doraźnie aspirynę lub inne NLZP (n = 17; 3,4%); III – pacjentów przyjmujących przewlekle NLPZ (n = 96; 19%, spośród których 7 stosowało także ibuprofen doraźnie i zostało równocześnie zaliczonych do grupy I); IV – chorych przyjmujących NLPZ doraźnie lub przewlekle (n = 146; 29%, łącznie pacjenci z grup I, II i III); V – uczestników niestosujących NLPZ (n = 357; 71%). Grupa osób przewlekle stosujących NLPZ była starsza od pacjentów nieprzyjmujących w ogóle tych leków (średnia: 57 vs 36 lat) oraz obciążona większą liczbą chorób towarzyszących. W grupie I średnia skumulowana dawka ibuprofenu wynosiła 3575 ± 3421 mg, a średni czas leczenia 3,3 ± 2,2 dni.

Głównym ocenianym w badaniu punktem końcowym była śmiertelność – badacze nie stwierdzili istotnie statystycznie wyższej śmiertelności zarówno w przypadku doraźnego przyjmowania ibuprofenu w trakcie COVID-19, jak i przy przewlekłym stosowaniu NLPZ. Różnice w śmiertelności pomiędzy uczestnikami przyjmującymi doraźnie ibuprofen a niestosującymi NLPZ nie były istotne ani w przypadku nieskorygowanej, ani skorygowanej wobec wieku, płci i chorób towarzyszących analizy [odpowiednio: hazard ratio (HR): 0,518; 95% CI: 0,067-3,981; p = 0,53 oraz HR: 0,632; 95% CI: 0,073-5,441; p = 0,68]. Podobnie było przy przewlekłym stosowaniu NLPZ (nieskorygowany HR: 0,660; 95% CI: 0,254-1,716; p = 0,39 i skorygowany HR: 0,492; 95% CI: 0,178-1,362; p = 0,17).

Analiza danych nie wykazała ponadto występowania podwyższonego ryzyka śmierci (ang. risk ratio, RR), hospitalizacji, stosowania tlenoterapii czy ciężkiego przebiegu choroby wśród uczestników stosujących ibuprofen doraźnie w porównaniu z chorymi nieprzyjmującymi NLPZ. Również w przypadku jakiegokolwiek stosowania NLPZ (grupa IV) nie stwierdzono skorygowanego podwyższonego ryzyka względnego zgonu, stosowania tlenoterapii ani ciężkiego przebiegu choroby. Zaobserwowano natomiast istotne statystycznie wyższe ryzyko hospitalizacji wśród pacjentów przyjmujących NLPZ doraźnie lub przewlekle w porównaniu z uczestnikami niestosującymi NLPZ (RR: 1,5419; 95% CI: 1,0605-2,2420; p = 0,0234).

W podsumowaniu autorzy publikacji stwierdzili, że w przeprowadzonym badaniu nie odnotowano związku pomiędzy stosowaniem, zarówno doraźnym, jak i przewlekłym, ibuprofenu ani innych NLPZ a gorszym przebiegiem COVID-19. Jest to kolejne badanie z tymi samymi wnioskami – wcześniej m.in. Bruce i wsp. oraz Rinott i wsp. uzyskali podobne rezultaty[4]^,[5]. Jak dotąd nie przeprowadzono badań poświęconych wpływowi NLPZ na przebieg COVID-19 u pacjentów pediatrycznych.