Wielonienasycone kwasy tluszczowe omega-3 mogą zapobiegać rozwojowi schizofrenii

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Amminger GP, Schäfer MR, Schlögelhofer M i wsp. Longer-term outcome in the prevention of psychotic disorders by the Vienna omega-3 study. Nature Communications 2015;6:7934.

Długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe (ang. long chain polyunsaturated fatty acids, LC-PUFA) omega-3 pełnią istotną rolę w rozwoju i funkcjonowaniu układu nerwowego. W ostatnich latach rośnie liczba badań wskazujących na korelację większej ilości spożywanych n-3 LC-PUFA z lepszymi wynikami osiąganymi w testach ruchowych[1], lepszym wzrokiem, pamięcią i słuchem[2]^,[3]. Zaobserwowano także związek między niższymi stężeniami kwasu dokozaheksaenowego (DHA, jeden z wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3) w krwi pępowinowej a częstszym występowaniem zaburzeń psychicznych w kolejnych latach życia[4]. W sierpniu 2015 r. na łamach Nature Amminger i wsp. zaprezentowali wyniki badania poświęconego wpływowi stosowania omega-3 LC-PUFA na zahamowanie progresji zaburzeń psychotycznych u młodych ludzi.

Schizofrenia stanowi ważny problem zdrowotny, nie tylko ze względu na objawy psychiczne, obejmujące urojenia, halucynacje oraz negatywny wpływ na funkcjonowanie, ale również z powodu związanej z nią znacznie krótszej oczekiwanej długości życia, spowodowanej głównie zaburzeniami kardiometabolicznymi. W ostatnich dekadach przeprowadzono wiele badań mających na celu identyfikację osób z podwyższonym ryzykiem zachorowania oraz opracowywanie metod zmniejszających ryzyko rozwinięcia się u nich zaburzeń psychotycznych. Ze względu na istniejące doniesienia o obniżonej ilości LC-PUFA w błonach komórkowych u pacjentów ze schizofrenią oraz o redukcji objawów psychotycznych w wyniku suplementacji omega-3 LC-PUFA, Amminger i wsp. przeprowadzili badanie kliniczne z podwójnie ślepą próbą i randomizacją oceniające skuteczność stosowania omega-3 LC-PUFA w prewencji wystąpienia zaburzeń psychotycznych u osób z grupy wysokiego ryzyka.

W badaniu wzięło udział 81 osób w wieku od 13 do 25 lat w chwili rekrutacji, które spełniały kryteria zakwalifikowania do grupy bardzo wysokiego ryzyka rozwoju zaburzeń psychotycznych. Do objawów o potwierdzonej dużej korelacji z występowaniem w przyszłości zaburzeń psychotycznych zalicza się przejściowy epizod psychotyczny, krótkotrwałe, słabo nasilone objawy pozytywne oraz upośledzenie normalnego funkcjonowania w przypadku osób z dodatnim wywiadem rodzinnym[5]. Uczestnicy badania przez 12 tygodni otrzymywali kapsułki zawierające omega-3 LC-PUFA (480 mg DHA i 700 mg kwasu eikozapentaenowego (EPA)) lub placebo, identyczne pod względem wyglądu i smaku. Do oceny występowania zaburzeń psychicznych badacze wykorzystali skalę objawów pozytywnych i negatywnych (PANSS), skalę depresji Montgomery-Asberg (MADRS), skalę GAF (ang. global assessment of functioning scale) oraz ustrukturalizowany wywiad kliniczny do badania zaburzeń z osi I DSM-IV (SCID-I/P). Średnia długość obserwacji uczestników badania trwała 6,7 lat.

Zaburzenia psychotyczne zdiagnozowano w trakcie trwania badania u 9,8% (4/41) uczestników otrzymujących omega-3 LC-PUFA oraz u 40% (16/40) osób otrzymujących placebo. Zaobserwowano również istotną statystycznie różnicę w czasie, który upłynął do rozwinięcia choroby – następowało to szybciej w przypadku członków grupy kontrolnej. Korzystając ze skali GAF u 67 uczestników badania w momencie zakończenia obserwacji (ostatnia wizyta kontrolna lub zdiagnozowanie zaburzeń psychotycznych) oceniono psychospołeczne funkcjonowanie. W przypadku osób, które otrzymywały omega-3 LC-PUFA, stwierdzono istotnie lepsze wyniki, wskazujące na ich lepsze funkcjonowanie. Grupa interwencyjna miała również lepsze wyniki PANSS, nie odnotowano natomiast istotnych różnic pomiędzy wynikami MADRS. W trakcie trwania badania 83% uczestników z grupy kontrolnej spełniło kryteria przynajmniej jednego zaburzenia z osi I DSM-IV, natomiast w grupie interwencyjnej kryteria te spełniło 53% badanych.

Jak podkreślają autorzy badania, otrzymane przez nich wyniki w zakresie odsetka pacjentów z grupy kontrolnej, u których stwierdzono w trakcie obserwacji zaburzenia psychotyczne, są zgodne z wcześniejszymi doniesieniami. Fakt, że odnotowano znaczące zmniejszenie ryzyka rozwoju tych zaburzeń w wyniku zastosowania suplementacji omega-3 LC-PUFA, wskazuje na możliwe istnienie skutecznej alternatywy wobec leczenia psychofarmakologicznego u młodych osób z istotnym ryzykiem rozwoju zaburzeń psychotycznych. Nie jest znany w tym przypadku mechanizm działania omega-3 LC-PUFA. Autorzy publikacji sugerują, że wiek nastoletni stanowi krytyczny moment rozwoju mózgu, na który w istotny sposób może wpływać ilość i typ spożywanych kwasów tłuszczowych. W badaniach przeprowadzonych na szczurach zaobserwowano, że niedobór omega-3 LC-PUFA w pożywieniu wpływał na zachowanie młodych osobników oraz na stwierdzane u nich stężenia markerów transmisji dopaminergicznej[6]. Niedobór omega-3 LC-PUFA powodował u młodych szczurów wzrost syntezy dopaminy w obrębie prążkowia grzbietowego, natomiast u dorosłych zwierząt efekt zmiany diety był przeciwny. U nastolatków z grupy bardzo wysokiego ryzyka rozwoju zaburzeń psychotycznych zaobserwowano podwyższone stężenia dopaminy w obrębie tej samej części mózgu, co może częściowo wskazywać na mechanizm działania omega-3 LC-PUFA. Sugeruje to również, że suplementacja n-3 LC-PUFA może być szczególnie skuteczna u nastolatków.