Możliwości poprawy opieki medycznej nad dziećmi z otyłością.

Autor: Jędrzej Sarnecki

Na podstawie: Taveras EM, Marshall R, Kleinman KP i wsp. Comparative effectiveness of childhood obesity interventions in pediatric primary care: a cluster-randomized clinical trial. JAMA Pediatr. 2015 Jun;169(6):535-42. doi: 10.1001/jamapediatrics.2015.0182.

Na łamach JAMA Pediatrics, w czerwcu 2015 r. opublikowano wyniki badania oceniającego stosowanie w gabinetach lekarzy pierwszego kontaktu komputerowych materiałów asystujących przy opiece nad dziećmi z otyłością. Oceniono również wpływ dołączenia do tej interwencji zindywidualizowanej opieki nad całą rodziną pacjenta.

Omawiane badanie zostało przeprowadzone w Massachusetts w USA w 14 zakładach podstawowej opieki zdrowotnej należących do jednego przedsiębiorstwa. Wzięło w nim udział 549 dzieci w wieku od 6 do 12 lat z BMI większym bądź równym 95cc. Ze względu na charakter ocenianej interwencji, która obejmowała wpływ na postępowanie personelu medycznego, badanie zostało przeprowadzone z randomizacją klasterową. W 5 z 14 zakładów wprowadzono do komputerowego systemu obsługującego dokumentację medyczną funkcję przedstawiająca sugerowane postępowanie, która uruchamiała się automatycznie po wprowadzeniu BMI będącego ≥95cc. W kolejnych 5 placówkach poza implementowaniem tej zmiany, dołączono również zindywidualizowaną opiekę nad pacjentem i jego rodziną, wspierającą ich we wprowadzaniu zmian w zakresie żywienia i innych zachowań prozdrowotnych. W pozostałych 4 zakładach opieki zdrowotnej, które posłużyły za kontrolę, umożliwiającą ocenę skuteczności badanych interwencji.

Badana interwencja poległa na automatycznym uruchomieniu alertu w momencie wprowadzenia w do elektronicznej dokumentacji medycznej BMI≥99cc. podczas badania bilansowego. W wyświetlanej wiadomości znajdowały się odnośniki do siatek centylowych i standardów postępowania dotyczących otyłości u dzieci[1] oraz gotowe do wydrukowania materiały edukacyjne dla rodziny, skierowanie do poradni prowadzącej programy ułatwiające obniżenie masy ciała i wstępnie wypełniony formularz ułatwiający monitorowanie zmian wartości BMI i odbywania wizyt u dietetyka. W uzasadnionych przypadkach program generował również zlecenia na zalecane badania laboratoryjne. W 10 zakładach opieki zdrowotnej w których wprowadzono tę interwencję przeprowadzano również regularnie szkolenia lekarzy dotyczące odpowiedniej rozmowy z pacjentem i jego opiekunami, zachęcającej do zmiany stylu życia oraz do odbywania regularnych wizyt kontrolnych monitorujących postępy w zmniejszaniu masy ciała. Materiały edukacyjne przekazywane w trakcie badań bilansowych oraz wizyt kontrolnych zawierały zalecenia dotyczące zmian zachowań, które mogą pozytywnie wpłynąć na bilans energetyczny dziecka. Zalecane było ograniczenie czasu spędzanego przed telewizorem/komputerem/innymi urządzeniami elektronicznymi, zmniejszenie ilości przyjmowanych słodzonych napojów, zwiększenie umiarkowanej i intensywnej aktywności fizycznej oraz poprawa jakości i długości snu. W 5 placówkach w których dodatkowo wspierano zmiany zachowań rodziny pacjenta, trenerzy dzwonili do jego opiekunów w celu przeprowadzania rozmów motywacyjnych w 1, 3, 6 i 9 miesiącu po stwierdzeniu otyłości. Rodzice brali również udział w programie interaktywnych wiadomości tekstowych lub e-maili, otrzymywanych 2x/tydzień, które również wspierały wprowadzanie zmian zachowań.

W ramach oceny skuteczności badanych interwencji, autorzy porównywali BMI pacjenta podczas badania bilansowego z BMI rok później, podczas wizyty kontrolnej. Badacze zaobserwowali większa zmianę w wartościach indeksu masy ciała w grupach w których ułatwiono lekarzom opiekę nad otyłymi dziećmi oraz gdzie proaktywnie motywowano rodziny pacjentów do zmian nawyków żywieniowych i zachowań prozdrowotnych. U dzieci z obydwu grup stwierdzono zmniejszenie BMI o ok. 0,5 więcej niż w grupie kontrolnej. Nie zaobserwowano natomiast znaczących statystycznie różnic między obiema interwencyjnymi grupami. Autorzy podejrzewają, że wynika to z nieadekwatnej ilości lub jakości przeprowadzanych rozmów z rodzinami pacjentów.

Wyniki tego badania dowodzą, że interwencje behawioralne oraz intensyfikacja opieki medycznej mogą efektywnie wpływać na BMI otyłych dzieci. Publikacja dowodzi również pozytywnego wpływu na pracę lekarzy programów komputerowych wspierających prowadzenie leczenia pacjentów. Zaobserwowane efekty opisywanych interwencji są również lepsze niż w dwóch innych badaniach klinicznych, również przeprowadzonych w zakładach podstawowej opieki medycznej (LEAP[2] i HopSCOTCH[3]). Podsumowując wyniki badania, autorzy podkreślają, że zastosowane wsparcie pracy lekarzy pierwszego kontaktu stanowi efektywny i ekonomiczny sposób na poprawę opieki medycznej nad dziećmi z otyłością.