Skład flory bakteryjnej jelit a ryzyko NEC

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Warner BB, Deych E, Zhou Y i wsp. Gut bacteria dysbiosis and necrotising enterocolitis in very low birthweight infants: a prospective case-control study. Lancet 2016;387:1928-1936.

Martwicze zapalenie jelit (ang. necrotizing enterocolitis, NEC) jest chorobą zapalną o niecałkowicie określonej etiologii, która dotyczy przeważnie noworodków urodzonych przed 32. tygodniem ciąży. Szacuje się, że dotyczy od 5 do 10% noworodków z bardzo małą urodzeniową masą ciała. Prawie połowa chorych wymaga leczenia operacyjnego, a śmiertelność w przebiegu NEC jest szacowana na ok. 10-50%. Zaobserwowany związek pomiędzy stosowaniem antybiotyków a większą zapadalnością na NEC oraz zmniejszającym ryzyko choroby wpływem żywienia kobiecym mlekiem i podawaniem probiotyków sugeruje występowanie związku pomiędzy składem mikrobioty jelitowej a ryzykiem wystąpienia choroby. W celu sprawdzenia tej hipotezy Warner i wsp. przeprowadzili prospektywne, kohortowe badanie obserwacyjne z udziałem 972 noworodków z urodzeniową masą ciała ≤ 1500 g, z oczekiwanym czasem przeżycia > 1 tyg., hospitalizowanych na noworodkowych oddziałach intensywnej terapii w 3 ośrodkach w Stanach Zjednoczonych. Do badania nie włączano dzieci z wrodzoną wadą serca oraz ze spontaniczną perforacją jelit (po wykluczeniu NEC). Od wszystkich uczestniczących w badaniu noworodków w momencie przyjęcia na oddział pobrano próbki stolca, które następnie zamrożono. Jako przypadki NEC uznawano pacjentów, u których rozpoznano chorobę na podstawie badań obrazowych, odpowiadającą stopniowi 2 lub 3 w skali Bella. Grupę kontrolną dla pacjentów z NEC stanowiły noworodki pochodzące z tego samego ośrodka, urodzone w podobnym okresie, w tym samym tygodniu ciąży (± 1 t.c.) i o podobnej urodzeniowej masie ciała (± 100 g).

NEC rozpoznano u 58 z 972 noworodków (6%), śmiertelność u tych pacjentów wynosiła 36%. Badacze zaobserwowali wyższą zapadalność na NEC u noworodków urodzonych < 27. t.c. niż u starszych pacjentów (10% vs 3%; p = 0,0002). Wystarczającą do analizy składu mikrobioty jelitowej ilość pobranego stolca zebrano od 46 pacjentów z NEC i porównano je z wynikami grupy kontrolnej liczącej 120 dzieci. Stwierdzona przez Warner i wsp. większa liczba Gram-ujemnych, względnie beztlenowych bakterii, z klasy Gammaproteobacteria, takich jak E. coli czy bakterie z rodzaju Enterobacter i Klebsiella, oraz mniejsza liczba bezwzględnie beztlenowych bakterii (z klas Clostridia i Negativicutes) u noworodków, u których wystąpiło NEC, wspiera hipotezę o znaczeniu dysbiozy jelitowej w patogenezie choroby. Najsilniejszy związek pomiędzy zwiększonym odsetkiem bakterii z klasy Gammaproteobacteria a mniejszą liczbą mikroorganizmów z klas Clostridia i Negativicutes odnotowano u pacjentów urodzonych < 27. t.c. Jak podkreślają autorzy publikacji z The Lancet, nie można równocześnie wykluczyć hipotezy, że zmiany w składzie mikrobioty jelitowej mogą odzwierciedlać ryzyko zachorowania, a nie być jego przyczyną. Jednakże za przyczynowo-skutkowym związkiem pomiędzy składem flory bakteryjnej jelit a NEC może przemawiać zaobserwowane na modelach zwierzęcych podobne do NEC uszkodzenie jelit wywoływane przez bakterie Gram-ujemne  oraz fakt, że bakterie beztlenowe produkują krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe o działaniu przeciwzapalnym.

Jak podsumowują autorzy publikacji, pomiędzy pacjentami z bardzo małą urodzeniową masą ciała, u których wystąpi NEC, a dziećmi, u których nie dojdzie do rozwoju choroby, występują istotne różnice w składzie mikrobioty jelitowej. Występowanie różnic w składzie jelitowej flory bakteryjnej obserwowano dopiero po ukończeniu 1. m.ż., a największą korelację pomiędzy dysbiozą a ryzykiem NEC stwierdzono u pacjentów urodzonych < 27. t.c. Warner i wsp. sugerują, że wyniki przeprowadzonego przez nich badania mogą doprowadzić w przyszłości do rozwoju metod wpływania na skład mikrobioty jelitowej, które zmniejszałyby ryzyko NEC przynajmniej u wcześniaków urodzonych < 27. t.c.