Związek między otyłością a zapadalnością na stwardnienie rozsiane i jego przebiegiem

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Hupke B, Ellenberger D, Hummel H i wsp. Association of Obesity With Multiple Sclerosis Risk and Response to First-line Disease Modifying Drugs in Children. JAMA Neurol 15 Jul 2019; DOI:10.1001/jamaneurol.2019.1997.

Otyłość jest wiązana ze zwiększoną ogólną śmiertelnością oraz z wyższą zapadalnością na liczne jednostki chorobowe, w tym choroby zapalne i autoimmunologiczne[1]^,[2],[3]. Prawdopodobny związek między otyłością a stwardnieniem rozsianym (ang. multiple sclerosis, MS) stwierdzono w badaniu z udziałem ponad 200 tys. kobiet – Munger i wsp. odnotowali występowanie 2-krotnie wyższego ryzyka zachorowania na MS w wieku dorosłym w przypadku otyłości pacjenta w 18. roku życia[4]. W kolejnych badaniach również zaobserwowano występowanie związku między wysokim wskaźnikiem masy ciała (ang. body mass index, BMI) w wieku młodzieńczym a ryzykiem zachorowania na MS, jednak dotychczas nie zidentyfikowano mechanizmu mogącego odpowiadać za tę zależność.

W lipcu 2019 r. na łamach czasopisma JAMA Neurology ukazała się ciekawa praca przedstawiająca wyniki przeprowadzonego w Niemczech badania, którego celem była ocena związku między otyłością a ryzykiem zachorowania na MS oraz ewaluacja zależności pomiędzy efektywnością leczenia MS a masą ciała.

Hupke i wsp. retrospektywnie przeanalizowali dane dotyczące 453 pacjentów pediatrycznych z rozpoznanym MS (67,5% dziewcząt, średnia wieku: 13,7 ± 2,7 lat). U 28% (n − 126) pacjentów BMI liczone na podstawie pomiarów masy i wysokości ciała wykonanych w ciągu < 6 miesięcy od momentu zgłoszenia się do lekarza z powodu dolegliwości związanych z MS było > 90 centyla – u 13% pacjentów stwierdzono nadwagę (90-97 centyl), a u 15% otyłość (BMI > 97 centyla). Porównanie wyników antropometrycznych z danymi dotyczącymi zdrowych dzieci i młodzieży pochodzącymi z German Health Interview and Examination Survey for Children and Adolescents (KiGGS) wykazało związek pomiędzy wyższym BMI a wyższym ryzykiem występowania MS – w przypadku nadwagi iloraz szans (ang. odds ratio, OR) wynosił 1,37 (95% CI: 1,0-1,8; p = 0,03), w przypadku otyłości − 2,2 (95% CI: 1,7-2,9; p < 0,001). Zależność była istotna statystycznie zarówno u dziewczynek (OR w przypadku otyłości: 2,19; 95% CI: 1,5-3,1; p < 0,001), jak i u chłopców (OR w przypadku otyłości: 2,14; 95% CI: 1,3-3,5; p = 0,003).

W badanej populacji u 78% pacjentów wdrożono leczenie modyfikujące przebieg choroby (ang. disease-modifying therapy, DMT). Analizę związku pomiędzy efektami leczenia a BMI przeprowadzono na podstawie danych dotyczących 277 pacjentów leczonych przez minimum 6 miesięcy interferonem beta i/lub glatiramerem, spośród których 77 (28%) miało BMI > 90 centyla. Pomiędzy pacjentami z BMI < 90 centyla a tymi z nadwagą i z otyłością nie występowały istotne statystycznie różnice w czasie do rozpoczęcia terapii, długości leczenia czy częstości nawrotów objawów. Stwierdzono jednak częstsze nawroty objawów w trakcie leczenia pierwszego rzutu u pacjentów z otyłością w porównaniu z pacjentami bez nadwagi [ARR (ang. annualized relapse rate): 1,29 vs 0,72; p < 0,001]. Najsłabsze efekty leczenia interferonem beta i/lub glatiramerem stwierdzono u pacjentów z ekstremalną otyłością (BMI > 99,5 centyla) – ARR: 1,37; 95% CI: 1,0-1,9; p < 0,001). Ponadto badacze stwierdzili występowanie ok. 1,5 raza wyższego ryzyka rozpoczęcia leczenia drugiego rzutu u pacjentów z otyłością w porównaniu z ich rówieśnikami bez nadwagi.

Jak podsumowują wyniki autorzy publikacji, badanie wskazuje na zwiększone ryzyko MS u pacjentów z otyłością. Gorsze efekty leczenia mogą natomiast wynikać z innej farmakokinetyki w przypadku wysokiego BMI. Wyniki wskazują, że obniżenie masy ciała lub odpowiednia zmiana dawkowania mogą korzystnie wpłynąć na efekty leczenia u otyłych pacjentów z MS.