Ekspozycja na zwierzęta zmniejsza ryzyko astmy oskrzelowej

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Fall T, Lundholm C, Örtqvist AK i wsp. Early Exposure to Dogs and Farm Animals and the Risk of Childhood Asthma. JAMA Pediatr 2015;169(11):e153219.

Wyniki badania przeprowadzonego przez Fall i wsp., które opublikowano w listopadzie br. na łamach JAMA Pediatrics, wskazują na zapobiegający rozwojowi astmy oskrzelowej wpływ ekspozycji na psy i zwierzęta hodowlane w pierwszym roku życia. Wnioski przedstawiane we wcześniejszych publikacjach, między innymi w systematycznych przeglądach piśmiennictwa i metaanalizach, bywały sprzeczne – niektóre badania sugerowały ok. 50% zmniejszenie ryzyka astmy u dzieci wychowujących się w domu ze zwierzęciem, podczas gdy w innych nie obserwowano takich zależności. Czynnikiem o udowodnionej korelacji z mniejszym ryzykiem wystąpienia astmy jest życie poza miastem – wyniki metaanalizy z 2012 r. wskazują na rzadsze o ok. ¼ występowanie astmy wśród dzieci wychowujących się na wsi[1]. Zarówno posiadanie zwierzęcia, jak i życie na terenach rolniczych powoduje ekspozycję na większą ilość i różnorodność mikroorganizmów i endotoksyn, co może wpływać na ryzyko astmy i tłumaczyć obserwowane zależności[2].

Omawiane badanie przeprowadzono w Szwecji, gdzie u 4-9% dzieci między 6 a 12 r.ż. rozpoznawana jest astma[3]. Fall i wsp. wykorzystali informacje pochodzące z państwowych baz danych dotyczące rozpoznania lub leczenia astmy i występowania tej choroby u któregokolwiek z rodziców wszystkich dzieci urodzonych w kraju między 1 stycznia 2001 r. a 31 grudnia 2010 r. (n = 1 011 051). Obowiązek rejestracji psów w państwowym rejestrze umożliwił zestawienie tych danych z informacją o występowaniu potencjalnej ekspozycji na obecność psa w domu, definiowanej jako posiadanie przez jednego z rodziców zarejestrowanego czworonoga w czasie całego 1 r.ż. dziecka. Dzieci, których rodzice byli zarejestrowani jako wytwórcy produktów pochodzenia zwierzęcego, kwalifikowano jako eksponowane na obecność zwierząt hodowlanych.

Informacje dotyczące ponad 276 tys. dzieci w wieku szkolnym (urodzonych między 2001 a 2004 r.), wśród których u 11,5 tys. (4,2%) wystąpił w 7 r.ż. epizod astmatyczny, poddano analizie pod kątem związku między ekspozycją na zwierzęta a rozwojem astmy. W tej grupie 22,5 tys. (8,2%) dzieci miało kontakt z psem, a niecały 1 tys. (0,3%) ze zwierzętami hodowlanymi. Obecność psa w domu w 1 r.ż. była związana z obniżonym ryzykiem wystąpienia astmy (iloraz szans (ang. odds ratio, OR) 0,92; 95% przedział ufności (ang. confidence interval, CI) 0,86-0,99; przy uwzględnieniu występowania czynników zakłócających OR 0,87; 95% CI 0,81-0,93). Redukcja ryzyka dotyczyła również dzieci, których rodzice chorują na astmę. Obecność zwierząt hodowlanych w środowisku dziecka wiązała się z wyraźniejszym zmniejszeniem ryzyka astmy (OR 0,47; 95% CI 0,30-0,74).

W drugiej podgrupie badanej populacji, obejmującej dzieci w wieku przedszkolnym, spośród ponad 376 tys. dzieci spełniających kryteria włączenia do analizy 53 tys. (14,1%) miało kontakt z psem, a 1729 (0,5%) ze zwierzętami hodowlanymi. U prawie 19 tys. (5,0%) wystąpił epizod astmatyczny przed ukończeniem 6 r.ż. U dzieci młodszych niż 3 lata, przy uwzględnieniu czynników zakłócających, nie zaobserwowano związku między występowaniem astmy a ekspozycją na obecność psa (hazard względny (ang. hazard ratio, HR) 1,03; 95% CI 1,00-1,07). U starszych dzieci w wieku przedszkolnym HR wynosił natomiast 0,90 (95% CI 0,93-0,99). Również u dzieci poniżej 6 r.ż. zaobserwowano wyraźną redukcję ryzyka wystąpienia astmy w przypadku ekspozycji na zwierzęta hodowlane (HR 0,69; 95% CI 0,56-0,84).

Autorzy odnotowali także zwiększone ryzyko wystąpienia zapalenia płuc (HR 1,13; 95% CI 1,06-1,20) i innych chorób dolnych dróg oddechowych (HR 1,06; 95% CI 1,00-1,13) u dzieci w wieku przedszkolnym, które wychowywały się wspólnie z psami. Podobnej zależności nie stwierdzono natomiast w przypadku ekspozycji na zwierzęta hodowlane.

Wyniki badania Fall i wsp. wskazują na mniejsze ryzyko zachorowania na astmę w 6 r.ż. u dzieci, które w trakcie 1 r.ż. miały kontakt z psem lub zwierzętami hodowlanymi, niezależnie od występowania choroby u któregokolwiek z rodziców. Jak podsumowują autorzy publikacji, przedstawione wyniki wspierają tzw. hipotezę higieniczną, wskazującą na korzystny wpływ na dojrzewanie układu immunologicznego ekspozycji na mikroorganizmy w dzieciństwie[4]. Mechanizmem tłumaczącym obserwowane zależności może być wpływ obecności zwierzęcia na skład kurzu domowego[5] – eksperymenty przeprowadzone na myszach wskazują, że ekspozycja na taki kurz wpływa na mikrobiotę jelitową i zmniejsza liczbę reakcji alergicznych[6]. Obecność większej ilości i różnorodności mikroorganizmów w środowisku domowym może również tłumaczyć częstsze występowanie infekcji układu oddechowego u małych dzieci.