Kolejna dawka szczepionki u pacjenta, u którego wystąpiły wcześniej działania niepożądane

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Zafack JG, De Serres G, Kiely M i wsp. Risk of Recurrence of Adverse Events Following Immunization: A Systematic Review. Pediatrics 2017;140:e20163707.

W celu zapewnienia pełnego działania ochronnego szczepionek pacjenci powinni otrzymywać wszystkie ich dawki w zalecanym wieku i z zachowaniem rekomendowanych odstępów pomiędzy nimi. Osoby czy rodzice dzieci, u których wystąpiły wcześniej zdarzenia niepożądane związane z podaniem szczepionki, mogą obawiać się konsekwencji podania kolejnych dawek, a co za tym idzie − unikać szczepienia. Systematyczny przegląd piśmiennictwa poświęcony ryzyku ponownego wystąpienia zdarzeń niepożądanych związanych ze szczepieniem po podaniu kolejnej dawki przeprowadzili Zafack i wsp., a jego wyniki opublikowano we wrześniu 2017 r. na łamach czasopisma Pediatrics.

Autorzy publikacji zidentyfikowali 29 prac spełniających wcześniej ustalone kryteria, w których oceniono ryzyko ponownego wystąpienia działań niepożądanych szczepionki po podaniu jej kolejnej dawki, opublikowanych w języku angielskim lub francuskim przed końcem września 2016 r. 27 publikacji opisywało wyniki badań obserwacyjnych, z których 14 było badaniami prospektywnymi, a 2 były poświęcone badaniom klinicznym z randomizacją. 18 badań dotyczyło wyłącznie populacji pediatrycznej, w 3 brały udział wyłącznie osoby dorosłe; w pozostałych 8 uczestniczyli zarówno dorośli, jak i dzieci. Na podstawie analizy danych z zebranych publikacji autorzy przeglądu piśmiennictwa oszacowali, że ryzyko ponownego wystąpienia poważnych zdarzeń niepożądanych po podaniu kolejnej dawki szczepionki, takich jak reakcja anafilaktyczna, drgawki czy epizody hipotoniczno-hiporeaktywne, jest niskie (< 1%). Ryzyko ponownego wystąpienia mało i umiarkowanie nasilonych zdarzeń niepożądanych, takich jak gorączka, senność, wymioty, trombocytopenia, duży obrzęk w miejscu wstrzyknięcia czy reakcje alergiczne, wahało się od 4 do 48%, jednak rzadko były one bardziej nasilone niż przy poprzedniej podaży szczepionki.

W 8 badaniach poświęconych reakcjom alergicznym po szczepieniach odnotowano ponowne wystąpienie zdarzeń niepożądanych po kolejnej dawce szczepionki u 30 spośród 594 pacjentów (5%, 95% CI: 3,3-6,8%) i u żadnego z nich nie stwierdzono wystąpienia reakcji anafilaktycznej. U 29 z nich epizody były łagodne i samoograniczające się; jedynym pacjentem z poważniejszym przebiegiem reakcji alergicznej było dziecko z ciężkimi alergiami. W 6 badaniach, w których oceniano częstość ponownego występowania epizodów hipotoniczno-hiporeaktywnych, stwierdzono je ponownie u 3 spośród 398 dzieci, u których rozpoznano je przy pierwszej dawce szczepionki (0,8%, 95% CI: 0,2-2,2%). Gorączka była dość często ponownie występującym objawem, który stwierdzono u od 0 do 84% spośród 836 pacjentów (ryzyko ponownego wystąpienia zdarzenia niepożądanego zależało od typu szczepionki, najczęściej DTwP i przeciwko grypie, i tego, którą dawkę podano).

Jak podsumowują autorzy, dostępne dane wskazują, że podanie kolejnych dawek szczepionki pacjentom, u których przy poprzedniej jej podaży wystąpiły zdarzenia niepożądane, jest przeważnie bezpieczne. Należy jednak zwrócić uwagę, że informacje dotyczące ryzyka ponownego wystąpienia ciężkich zdarzeń niepożądanych są ograniczone ze względu na fakt, że w dotychczas przeprowadzonych badaniach wielu pacjentów, u których one wystąpiły, nie otrzymywało kolejnych dawek szczepionek.