Pulsoksymetria nie pozwala przewidzieć dalszego przebiegu leczenia zapalenia oskrzelików

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Principi T, Coates AL, Parkin PC i wsp. Effect of Oxygen Desaturations on Subsequent Medical Visits in Infants Discharged From the Emergency Department With Bronchiolitis. JAMA Pediatr 2016 Feb 29. doi: 10.1001/jamapediatrics.2016.0114.

Pomiar saturacji krwi tlenem (SpO₂) za pomocą pulsoksymetru nie pozwala przewidzieć dalszego przebiegu zapalenia oskrzelików (ang. bronchiolitis) i konieczności leczenia dziecka, jak wskazuje badanie przeprowadzone przez Principi i wsp., którego wyniki opublikowano w lutym 2016 r. na łamach JAMA Pediatrics.

Zapalenie oskrzelików jest najczęstszą infekcyjną chorobą dolnych dróg oddechowych u niemowląt i małych dzieci – zapada na nie prawie każde dziecko przed ukończeniem 3. r.ż.[1]. W populacji pediatrycznej najczęstszą przyczyną choroby jest infekcja wirusowa, przeważnie wywoływana przez wirus RS. Bronchiolitis jest jednym z głównych powodów hospitalizacji niemowląt w Stanach Zjednoczonych. Zaobserwowany w ostatnich kilku dekadach wzrost częstości przyjmowania dzieci z zapaleniem oskrzelików (z 12,9/1000 w latach 80. do 31,2/1000 obecnie) jest przez ekspertów wiązany z coraz częstszym uzależnianiem decyzji dotyczącej dalszego postępowania od wartości saturacji krwi tlenem mierzonej pulsoksymetrem[2]. Jednakże dotychczas przeprowadzone badania nie wskazują na występowanie związku pomiędzy SpO₂ a ciężkością przebiegu choroby[3]. Co więcej, okresy desaturacji, której stwierdzenie jest często przyczyną hospitalizacji w przebiegu bronchiolitis, występują również u zdrowych niemowląt, szczególnie podczas snu[4]^,[5]. W celu określenia naturalnego przebiegu łagodnego zapalenia oskrzelików Principi i wsp. przeprowadzili badanie z udziałem dzieci wypisanych do domu z oddziałów ratunkowych z rozpoznaniem ostrego bronchiolitis. W ramach badania oceniano występowanie desaturacji, związek trwających > 1 min spadków saturacji < 90% z ponownym, niezaplanowanym zgłaszaniem dziecka do lekarza w ciągu następnych 72 godz., a także zależność hospitalizacji od wartości SpO₂.

W badaniu wzięło udział 118 niemowląt w wieku od 6. do 12. m.ż. z rozpoznanym w oddziale ratunkowym zapaleniem oskrzelików, definiowanym jako pierwszy epizod duszności cechujący się przyspieszonym oddychaniem, wyraźnym zaangażowaniem dodatkowych mięśni oddechowych, kaszlem, postękiwaniem i świszczącym oddechem, które wypisano do domu. Przed opuszczeniem oddziału ratunkowego dzieciom zakładano na stopę pulsoksymetr − jego umiejscowienie odpowiednio zabezpieczano. W związku z tym, że pulsoksymetria nie jest standardowym elementem opieki nad dzieckiem w domu, aby uniknąć wpływu pomiarów na zachowanie rodziców, alarmy informujące o spadku SpO₂ zostały wyłączone.

Po 72 godz. od momentu rekrutacji z rodzicami dziecka przeprowadzano wywiad dotyczący wizyt u lekarza, które miały miejsce w tym okresie. Wykonywano również analizę danych zebranych przez pulsoksymetr w ciągu ostatnich 3 dób w celu określenia liczby okresów desaturacji < 90% trwających > 1 min. Jako nawracające desaturacje określano wystąpienie 3 epizodów spadków SpO₂ trwających > 1 min, przedłużającą się desaturację określano jako występowanie SpO₂ < 90% przez > 10% czasu monitorowania, natomiast spadek saturacji krwi tlenem < 90% trwający ≥ 3 min określano jako utrzymującą się desaturację.

U prawie 2/3 dzieci (75 z 118, 64%) uczestniczących w badaniu stwierdzono wystąpienie co najmniej 1 epizodu desaturacji. U 59 (79%) wystąpił przynajmniej 1 epizod spadku SpO₂ < 80% trwający >  1 min, a u 29 stwierdzono spadki SpO₂ < 70%. U 50% stwierdzono nawracające desaturacje, u 43% utrzymujące się spadki SpO₂, a u 10% przedłużające się okresy desaturacji. Spośród 118 niemowląt uczestniczących w badaniu 29 (18 z ≥ 1 epizodem desaturacji i 11 bez) zostało zgłoszonych przez rodziców do lekarza z powodu zapalenia oskrzelików w ciągu 72 godz. obserwacji. Autorzy publikacji nie stwierdzili istotnych różnic, zależnych od występowania okresów desaturacji, w częstości korzystania ze świadczeń medycznych [18 z 75 (24%) vs 11 z 43 (26%), różnica -1,6%, 95% CI -0,15 – ∞, p = 0,66]. Uwzględniając wszystkie wizyty u lekarza, niezależnie od ich przyczyny, również nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic pomiędzy grupami [24 z 75 (32%) vs 16 z 43 (37%), różnica -5,2%, 95% CI -0,13 – 0,23, p = 0,56]. 3 ze 118 uczestników badania było hospitalizowanych w czasie obserwacji, u 1 z nich występowały desaturacje, a u pozostałych 2 nie stwierdzono znaczących spadków SpO₂. Nie odnotowano również różnic w częstości zgłaszania dziecka do lekarza w zależności od występowania lub nie nawracających, utrzymujących się lub przedłużających się okresów desaturacji.

Wyniki omawianego badania wskazują, że w przebiegu łagodnego zapalenia oskrzelików leczonego w domu u niemowląt występują okresy spadków saturacji krwi tlenem. Brak związku pomiędzy wartościami SpO₂ a częstością zgłaszania dziecka do lekarza może wskazywać, że pulsoksymetria nie jest efektywnym narzędziem w prognozowaniu przebiegu choroby. Sugeruje to, że niemowlęta, których stan ogólny, wydolność oddechowa i nawodnienie pozwalają na leczenie w domu, nie muszą mieć wykonywanych pomiarów saturacji krwi tlenem.