Autor: Jan Koziej

Opracowanie na podstawie: Huss G, Barak S, Reali L i wsp. Drug Shortages in Pediatrics in Europe: The Position of the European Pediatric Societies. J Pediatr 2023;113472.

W maju 2023 r. na łamach Journal of Pediatrics ukazało się stanowisko Europejskiej Konfederacji Pediatrów Podstawowej Opieki Zdrowotnej (European Confederation of Primary Care Pediatricians, ECPCP) oraz Europejskiego Towarzystwa Pediatrycznego (European Paediatric Association-Union of National European Paediatric Societies and Association, EPA-UNEPSA) dotyczące niedoborów leków dla dzieci i młodzieży w Europie. 

Niedobory leków są wyzwaniem dla systemów opieki zdrowotnej na całym świecie. Władze i agencje publiczne w Europie i Stanach Zjednoczonych zgłaszają obecnie niedobory powszechnie przepisywanych leków w placówkach pediatrycznych. ECPCP i EPA-UNEPSA podkreślają, że niedobory leków mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia poprzez niedostateczne leczenie, błędy we wdrożonej terapii, wydłużenie hospitalizacji i działania niepożądane spowodowane próbami zastąpienia niedostępnych leków. Dzieci są szczególnie wrażliwą grupą pacjentów, z bardzo ograniczonymi możliwościami farmakoterapii, a preparaty dla nich przeznaczone są często pomijane przy mierzeniu dostępności leków. Naraża to dzieci na niekorzystne skutki braku podstawowych środków leczniczych. 

W swoim stanowisku eksperci alarmują, że niedobory leków nabrały globalnego wymiaru geopolitycznego. Kryzys związany z COVID-19 (ang. coronavirus disease 2019) podkreślił zależność Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych od krajów trzecich w zakresie produkcji aktywnych składników farmaceutycznych i leków. Ponad 86% europejskich farmaceutów szpitalnych doświadcza trudności w zaopatrywaniu się w różnego rodzaju leki, a 66% zgłasza to jako codzienny lub cotygodniowy problem. Szczególnie zauważalne jest to w przypadku amoksycyliny. Z powodu niezwykle szybko rozpoczętego tegorocznego sezonu grypowego odnotowano gwałtowny i nieprzewidywalny wzrost popytu na ten lek. 
ECPCP i EPA-UNEPSA zwracają uwagę na znaczącą rolę monitorowania niedoborów leków, promowania zdrowego trybu życia oraz szczepień ochronnych, ale także wprowadzania nowych regulacji i przepisów w ochronie zdrowia dzieci. Towarzystwa naukowe wspólnie podkreślają potrzebę większej samowystarczalności Unii Europejskiej w zakresie opieki zdrowotnej oraz odporności na dostawy leków i substancji czynnych.

Według ekspertów pediatrzy powinni być świadomi skali problemu oraz wdrażać odpowiednie strategie łagodzące jego skutki. Należy powstrzymać się od niepotrzebnego leczenia gorączki i infekcji wirusowych. Zaleca się unikanie cefalosporyn z powodu narastającej lekooporności. W przypadku deficytu płynnych preparatów leczniczych należy przepisać leki w formie, która nie została dotknięta niedoborem (np. amoksycylina w tabletkach). Lekarz powinien poinformować rodziców chorego dziecka, że większość tabletek można dzielić/rozdrabniać, a część kapsułek otwierać. Składniki te można następnie wymieszać z dowolnym smacznym dla dziecka płynem. Dobrą praktyką jest wyjaśnienie przyczyn rezygnacji z antybiotykoterapii, jeśli nie ma do niej wskazań. Może się to przyczynić do zmniejszenia presji na lekarzach, aby przepisywali antybiotyki w przypadku braku takiej konieczności. 

Pełna wersja stanowiska dostępna jest pod adresem:
https://www.jpeds.com/article/S0022-3476(23)00320-7/fulltext?fbclid=IwAR0wAnzJXrb-wT6R4_cI43CE-MUEdDdgFsAo0w9UIBJr92jcPepXh7t-h0s